Viêm não là tình trạng viêm mô não, thường do nhiễm virus nhưng cũng có thể do vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng hoặc phản ứng tự miễn dịch. Đây là bệnh lý nguy hiểm, có thể để lại di chứng thần kinh nặng nề hoặc đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
Viêm não là gì?
Viêm não xảy ra khi mô não bị viêm do các tác nhân gây bệnh tấn công hệ thần kinh trung ương. Tình trạng này làm tổn thương các tế bào não, gây rối loạn chức năng thần kinh và có thể lan rộng nhanh chóng.
Viêm não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng trẻ nhỏ, người già và người suy giảm miễn dịch là đối tượng dễ mắc và có nguy cơ biến chứng cao hơn.
Nguyên nhân gây viêm não
Các nguyên nhân phổ biến gây viêm não bao gồm:
- Virus:
- Herpes simplex virus (HSV) – nguyên nhân hàng đầu gây viêm não nặng.
- Virus viêm não Nhật Bản, virus quai bị, sởi, rubella, enterovirus.
- Vi khuẩn: như lao, liên cầu, giang mai.
- Nấm và ký sinh trùng: thường gặp ở người có hệ miễn dịch suy yếu.
- Viêm não tự miễn: do hệ miễn dịch tấn công nhầm vào mô não.
- Sau tiêm chủng hoặc nhiễm trùng: viêm não có thể xuất hiện như một phản ứng phụ hiếm gặp.
Triệu chứng cảnh báo viêm não
Triệu chứng viêm não có thể khởi phát đột ngột hoặc diễn tiến từ từ trong vài ngày. Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:
Người lớn:
- Sốt cao, đau đầu dữ dội
- Lơ mơ, mất định hướng, lú lẫn
- Co giật, động kinh
- Buồn nôn, nôn, cứng gáy
- Rối loạn hành vi, lời nói, trí nhớ
- Có thể rơi vào hôn mê nếu bệnh nặng
Trẻ nhỏ:
- Quấy khóc liên tục, bỏ bú
- Sốt cao không rõ nguyên nhân
- Ngủ li bì, khó đánh thức
- Co giật, da tái nhợt
⚠️ Lưu ý: Viêm não có thể tiến triển rất nhanh. Khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức.
Phương pháp chẩn đoán
Để chẩn đoán chính xác viêm não, bác sĩ có thể chỉ định:
- Khám thần kinh tổng quát
- Xét nghiệm máu: tìm dấu hiệu nhiễm trùng
- Chọc dò dịch não tủy: phân tích dịch để xác định nguyên nhân
- Chụp MRI hoặc CT não: đánh giá tổn thương não
- Điện não đồ (EEG): kiểm tra hoạt động điện học của não
- Xét nghiệm PCR hoặc kháng thể: phát hiện virus hoặc tự miễn
Điều trị viêm não
Điều trị viêm não cần được tiến hành càng sớm càng tốt để giảm nguy cơ biến chứng. Tùy nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định:
- Thuốc kháng virus (như Acyclovir cho viêm não do HSV)
- Kháng sinh hoặc kháng nấm nếu nguyên nhân không phải virus
- Thuốc chống viêm hoặc ức chế miễn dịch nếu viêm não do tự miễn
- Thuốc hạ sốt, chống co giật, chống phù não
- Hỗ trợ hô hấp, hồi sức cấp cứu trong trường hợp nặng
Bệnh nhân thường được điều trị nội trú tại bệnh viện, có thể cần theo dõi tại khoa hồi sức tích cực (ICU).
Biến chứng nguy hiểm
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm não có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:
- Di chứng thần kinh lâu dài: động kinh, mất trí nhớ, giảm khả năng học tập
- Liệt, yếu cơ, rối loạn hành vi hoặc tâm thần
- Mất khả năng nói hoặc đi lại
- Tử vong, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi
Cách phòng ngừa viêm não hiệu quả
Viêm não có thể phòng ngừa được trong nhiều trường hợp:
- Tiêm vaccine đầy đủ:
- Viêm não Nhật Bản
- Sởi – Quai bị – Rubella (MMR)
- Cúm, thủy đậu, COVID-19…
- Tránh muỗi đốt ở vùng có dịch viêm não virus
- Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên
- Ăn uống hợp vệ sinh, không dùng chung đồ cá nhân
- Điều trị triệt để các bệnh lý nhiễm trùng nền
